၁။ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ (H1 N1)ဆိုတာ ဘာလဲ?

ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ ဆိုသည္မွာ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ကူးစက္ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ၿပီး လူတစ္ဦးမွတစ္ဦးသို႔ အလြယ္ တကူ ကူးစက္ေစနိုင္ၿပီး Influenza virus ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္ေစေသာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးအမ်ိဳး အစား (၃) မ်ိဳး၊  (Type A, B, C) ရွိၿပီး ၊ ယခုႏွစ္ ရာသီတုပ္ေကြး ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ျဖစ္စဥ္မွာ Seasonal Influenza Virus Type A ၏ အမ်ိဳးအစားခြဲတစ္ခုျဖစ္သည့္ Subtype A(H1N1)pdm09 ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

၂။ Seasonal Influenza A(H1N1)pdm09 ဆိုတာ ဘာလဲ?

Seasonal Influenza A(H1N1)pdm09 Strain သည္ ေျမာက္အေမရိကတိုက္၌ (၂၀၀၉) ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလမွ စတင္ကူးစက္၍ တစ္ကမၻာလုံးတြင္ ကပ္ေရာဂါအသြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) က အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးအေရးေပၚအေျခအေန Public Health Emergency of International Concern (PHEIC) အျဖစ္ (၂၀၀၉)ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ (၁၁)ရက္ေန႔၌ ေၾကညာခဲ့ၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံအပါအဝင္ ကမၻာ့နိုင္ငံမ်ားတြင္ ကမၻာ့လူတုပ္ေကြးေရာဂါ ႏွိမ္နင္းျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။

ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕သည္ Seasonal Influenza A(H1N1)pdm09 သည္ လူမ်ားအၾကား လြယ္ကူစြာ ကူးစက္ေစနိုင္ ေသာ္လည္း ျပင္းထန္မႈႏွင့္ ေသဆုံးမႈနည္းပါးေသာေၾကာင့္ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးအေရးေပၚအေျခအေန PHEIC အျဖစ္မွ (၂၀၁၀) ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ (၁၀) ရက္ေန႔တြင္ ႐ုပ္သိမ္းခဲ့ပါသည္။ အဆိုပါ Seasonal Influenza A(H1N1)pdm09 ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးသည္ (၂၀၁၀) ခုႏွစ္ မွစ၍ ကမၻာ့ကပ္ေရာဂါအသြင္ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ ျမန္မာ နိုင္ငံအပါအဝင္ ကမၻာ့နိုင္ငံမ်ား၌ လူမ်ားအၾကား ရာသီတုပ္ေကြး ေရာဂါ (Seasonal Influenza) ကူးစက္မႈအသြင္ အျဖစ္သာ ဆက္လက္ရွိေနခဲ့ပါသည္။

၃။ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ ဘယ္လို ကူးစက္နိုင္ပါသလဲ?

အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းမွတဆင့္ ကူးစက္နိုင္ပါသည္။ ေရာဂါပိုးရွိသူ၏ ႏွာေခ်ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းတို႔မွ ထြက္ေပၚလာ ေသာအစက္အမႈန္ (Droplets) မ်ားသည္ (၆) ေပခန္႔အထိကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ့နိုင္ၿပီး၊ ၎အစက္အမႈန္ (Droplets) မ်ားကို တိုက္ရိုက္ရႈသြင္း မိရာမွလည္းေကာင္း၊ ၎အစက္အမႈန္ (Droplets) မ်ား တင္က်န္ ကပ္ၿငိေနေသာ အရာဝတၱဳမ်ားကို ကိုင္တြယ္မိေသာ လက္မွတစ္ဆင့္ လည္းေကာင္း ေရာဂါကူးစက္ခံရနိုင္ပါသည္။ ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္မွာ (၁) ရက္မွ (၄) ရက္ခန္႔အထိ ျဖစ္ၿပီး ေရာဂါလကၡဏာမျပမီ (၁) ရက္မွစတင္၍ ေရာဂါလကၡဏာ စတင္ ခံစားရၿပီးေနာက္ (၇) ရက္အထိ အျခားလူမ်ားသို႔ ေရာဂါကူးစက္ ျပန္႔ပြားေစနိုင္ပါသည္။

၄။ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ?

(က) ေရာဂါလကၡဏာမ်ားအေနျဖင့္ -
• ဖ်ားျခင္း(အပူခ်ိန္ ၃၈ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ႏွင့္ အထက္)
• ႏွာရည္ယိုျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္း၊
• ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးျခင္း၊
• လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊
• ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ႏုံးေခြျခင္း။

(ခ) ေရာဂါျပင္းထန္လာလၽွင္ ေအာက္ပါလကၡဏာမ်ားျဖစ္ေသာ -
• အဖ်ားႀကီးလြန္းျခင္း၊
• ေခ်ာင္းအလြန္ဆိုးျခင္း၊ ေမာျခင္း၊
• ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊
• အသက္ရႈၾကပ္ျခင္း၊ အသက္ရႈခက္ခဲျခင္း၊ အသက္ရႈႏႈန္းျမန္ဆန္ျခင္း၊
• ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊
• သတိလစ္ျခင္း စသည္တို႔ ခံစားရနိုင္ပါသည္။

ေရာဂါကူးစက္ခံရသူအမ်ားစုမွာ ဖ်ားျခင္း အပါအဝင္ မျပင္း ထန္သည့္ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို တစ္ပတ္အထိ ခံစားရနိုင္ၿပီး ကုသမႈခံယူစရာမလိုဘဲ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းသြားတတ္ပါ သည္။ ကေလးငယ္မ်ား၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္မ်ား၊ သက္ႀကီး ရြယ္အိုမ်ား၊ နာတာရွည္ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ခုခံအား က်ဆင္းမႈ ရွိသူမ်ားတြင္ ေရာဂါပိုမိုျပင္းထန္ၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲ ျပင္းထန္ အဆုတ္ေရာင္ နမိုးနီးယားေရာဂါ ျဖစ္ပြားနိုင္ေခ် ပိုမိုျမင့္မား ပါသည္။

၅။ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္သူတိုင္း ဤေရာဂါပိုးအား စစ္ေဆးရန္ လိုအပ္ပါသလား?

ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္လၽွင္ နီးစပ္ရာ ေဆးခန္း၊ ေဆး႐ုံမ်ားႏွင့္ က်န္းမာေရးဌာနမ်ားသို႔ ျပသရန္ လိုအပ္ပါသည္။ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားအေနျဖင့္ လိုအပ္ပါက ဓာတ္ခြဲစမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္သြားမည္ျဖစ္ပါသည္။

၆။ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမွ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ရန္ မည္သည့္အခ်က္ မ်ားကို လိုက္နာေဆာင္ရြက္သင့္ပါသလဲ?

ျပည္သူမ်ား တစ္ဦးခ်င္းအေနျဖင့္ ေအာက္ပါအတိုင္း လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္သင့္ပါသည္။

(၁) အဓိကလိုက္နာရမည့္ အခ်က္မ်ား
• လက္ကို ဆပ္ျပာႏွင့္ ေရမ်ားမ်ားသုံး၍ မၾကာခဏ ေဆးေၾကာျခင္း၊
• ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးလၽွင္ လက္ကိုင္ပဝါျဖင့္ ဖုံးအုပ္ျခင္း၊
• သို႔မဟုတ္ လက္ေမာင္း၊ တံေတာင္ဆစ္ျဖင့္ ဖုံးအုပ္၍ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊
• လူထူထပ္ေသာေနရာႏွင့္ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားသို႔ သြား ေရာက္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊

(၂) အျခားလိုက္နာရမည့္ အခ်က္မ်ား
• တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမႈကိုအထူးဂ႐ုျပဳေဆာင္ရြက္ျခင္း၊
• ေကာင္းစြာအိပ္စက္အနားယူျခင္း၊
• အာဟာရျပည့္ဝသည့္ အစားအစာမ်ားစားသုံးျခင္း၊
• ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈပုံမွန္ျပဳလုပ္ျခင္း၊
• ေလေကာင္းေလသန္႔ရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနထိုင္ျခင္း၊
• အရက္လြန္ကဲစြာေသာက္သုံးျခင္းႏွင့္ မူးယစ္ေဆးဝါးသုံးစြဲ ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊
• ေရာဂါျဖစ္ပြားေနသူမ်ားႏွင့္ သံသယရွိေနသူမ်ား၏ (၆) ေပ အကြာတြင္ ေနထိုင္ျခင္း၊
• ေရာဂါမကူးစက္ေစရန္ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္သူမ်ားသည္ ႏွာေခါင္းႏွင့္ ပါးစပ္ကို လုံေအာင္ ဖုံးအုပ္သည့္ ပါးစပ္ႏွာေခါင္းစည္း (Surgical Mask) ကို အသုံးျပဳျခင္း၊
• ေရာဂါရွိသူ၏ ေနအိမ္ႏွင့္ ေဆး႐ုံမ်ားသို႔ မလိုအပ္ဘဲ သြားေရာက္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊
• လူထူထပ္ေသာ ေနရာမ်ား၊ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားႏွင့္ ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းမ်ားသို႔ မျဖစ္မေန သြားေရာက္ရသည့္အခါ ပါးစပ္ႏွာေခါင္း စည္းအား စနစ္တက်အသုံးျပဳျခင္း၊
• မိမိတြင္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ခံစားရပါက နီးစပ္ရာ က်န္းမာေရးဌာနသို႔ သြားေရာက္ကုသမႈခံယူရန္ႏွင့္ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား စတင္ခံစားရသည့္အခ်ိန္မွ စတင္၍ ေနာက္ (၁၀) ရက္အတြင္း မိမိ၏ေနအိမ္၌သာ ေနထိုင္ရန္ လိုအပ္ ပါသည္။

၇။ စာသင္ေက်ာင္း၊ လုပ္ငန္းခြင္၊ ဟိုတယ္၊ လူမႈေရးရိပ္သာႏွင့္ ေဂဟာမ်ားတြင္ ေရာဂါမျဖစ္ပြားေစရန္ မည္သို႔ေနထိုင္ ေဆာင္ရြက္သင့္ပါသနည္း?

အထက္ေဖာ္ျပပါႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈအား တစ္ဦးခ်င္းအေနျဖင့္ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရမည့္အျပင္ -

• အေဆာက္အဦမ်ား ေလဝင္ေလထြက္ေကာင္းမြန္ေစေရး အတြက္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊
• ပတ္ဝန္းက်င္သန္႔ရွင္းေရးကို ဂ႐ုျပဳေဆာင္ရြက္ျခင္း၊
• အမွိုက္ႏွင့္အညစ္အေၾကးမ်ားကို စနစ္တက်စြန္႔ပစ္ျခင္း၊
• စာသင္ေက်ာင္း၊ လုပ္ငန္းခြင္၊ ဟိုတယ္၊ လူမႈေရး ရိပ္သာ ႏွင့္ ေဂဟာမ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားအားလုံး၏ က်န္းမာေရး ကို ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း၊
• တစ္ဦးဦးတြင္  တုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္ပြားသည္ဟု သံသယ ရွိပါက နီးစပ္ရာက်န္းမာေရးဌာနႏွင့္ အျမန္ဆုံး ဆက္သြယ္ ၿပီး ေစာလ်င္စြာကုသမႈခံယူျခင္း။

၈။ ေရာဂါျဖစ္ပြားလၽွင္ ကုသေရးအတြက္ ေဆးဝါး ရွိပါသလား?

လိုအပ္ပါက လူနာအား Tamiflu (Oseltamivir) ႏွင့္ Relenza (Zanamivir) ေဆး (၂) မ်ိဳးျဖင့္ ကုသမႈေပးနိုင္ပါသည္။

ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါကို ေဆာလ်င္စြာ ေတြ႕ရွိကုသလၽွင္ ေရာဂါျပင္းထန္မႈနွင့္ အသက္ဆုံးရႈံးမႈတို႔မွ ကာကြယ္နိုင္ပါသည္။ မိမိတြင္ တုပ္ေကြးေရာဂါ လကၡဏာမ်ားျဖစ္ပြားသည္ဟု သံသယရွိပါက နီးစပ္ရာက်န္းမာေရးဌာနႏွင့္ ေဆး႐ုံ/ ေဆးခန္းတို႔တြင္ အျမန္ဆုံးသတင္းေပးပို႔၍ ကုသမႈခံယူပါ။

ဆက္သြယ္ရန္လိပ္စာႏွင့္ ဖုန္းနံပါတ္

ဗဟိုကူးစက္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးဌာနခြဲ
ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန
က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ႀကီးဌာန
ေနျပည္ေတာ္

ဖုန္း - ၀၆၇-၄၃၁၄၃၂၊ ၄၃၁၄၃၃၊ ဖက္စ္ - ၀၆၇-၄၃၁၄၃၄

----------------------------------------

Credit... Myanmar CDC